بازیگر اصلی در صنعت پتروشیمی خوراک آن است

به گزارش مسیر انرژی، صنعت پتروشیمی نقشی کلیدی در زندگی انسان امروز دارد و تقریباً در تمام جوانب زندگی ما حضور پررنگی دارد. این صنعت در بسیاری از لوازمی که ما استفاده می‌کنیم نقش پررنگی دارد اما شاید به درستی با آن‌ها آشنا نباشیم.

محصولات پتروشیمی از لوازم خانگی گرفته تا لوازم آرایش و مواد صنعتی، نقش مهمی دارند؛ ما همواره از این محصولات استفاده می‌کنیم اما به درستی با این صنعت نسبتاً نوظهور و پیچیده آشنا نیستیم.

آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید که پتروشیمی‌ها بزرگترین محرک تقاضای جهانی نفت هستند. این صنعت نسبتاً جدید است و گفته می‌شود که در آینده رشد قابل توجهی خواهد داشت، و همین باعث می‌شود که به عنوان “صنعت طلوع آفتاب” شناخته شود.در دنیایی که وابستگی زیادی به مواد شیمیایی پتروشیمی دارد، واضح است که آن‌ها برای جوامع و اقتصادهای مدرن بسیار مهم هستند.

پتروشیمی به صنعتی اطلاق می شود که در آن هیدروکربن های موجود در نفت خام یا گاز طبیعی پس از طی یک سری فرایندهای شیمیایی به انواع فراورده‌های شیمیایی مورد استفاده در سایرصنایع تبدیل می‌شوند. این صنعت از زیرشاخه‌های صنعت شیمیایی محسوب می‌شود که از ترکیب دو واژه پترول و شیمیایی ایجاد شده است.

ماده اولیه و محصول نهایی، نوع شرکت‌های فعال در این صنعت را تعیین می‌کنند. خوراک در صنعت پتروشیمی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و چند مدل خوراک در این صنعت وجود دارد که در ادامه‌ی گزارش به توضیح انواع این خوراک‌ها می‌پردازیم:

خوراک پتروشیمی‌ها از چه موادی تشکیل می‌شوند؟

خوراک صنایع پتروشیمی از محصولات جانبی حاصل از استخراج نفت خام ، نظیر میعانات گازی و یا محصولات جانبی پالایشگاه ها از قبیل نفتا و اتان استحصالی از گاز طبیعی تأمین می‌شود و محصولات آن به عنوان ماده اولیه بسیاری از صنایع پایین دستی نظیر صنایع نساجی، آرایشی، شوینده‌ها، رنگ و رزین و حلالها، کود و سموم کشاورزی، لاستیک‌ها، کفش، بسته بندی (به ویژه محصولات غذایی و دارویی و …) مورد مصرف قرار می‌گیرد.

پتروشیمی‌ها از نظر خوراک، به دو دسته‌ی مایع و غیرمایع(گاز) تقسیم‌بندی می‌شوند. به طور کلی خوراک ماده‌ای است که به ‌صورت خام و دست ‌نخورده، تغییریافته یا نیمه ‌تغییر یافته برای مصرف آماده می‌شود. خوراک در پتروشیمی تنها دو نوع خوراک گاز و خوراک مایع است. پتروشیمی هایی که از خوراک گاز استفاده می کنند تحت عنوان پتروشیمی های خوراک گازی و پتروشیمی هایی که از خوراک مایع استفاده می کنند تحت عنوان پتروشیمی های خوراک مایع از آنها یاد می‌شود.

واحدهای تولیدی که الفین (اتیلن، پروپیلن و در ادامه زنجیره تولید انواع پلی اتیلن و پلی پروپیلن) محصول اصلی آن‌ها به شمار می‌رود، عمدتاً از گاز اتان و فرآورده‌های نفتی مایع (نفتا، پروپان، بوتان، رافینیت و …) که در پالایشگاه‌ها تولید می‌شود، استفاده می‌کنند. همچنین واحدهایی که محصول اصلی آن‌ها متانول، آمونیاک و اوره است، بیشتر از گاز متان استفاده می‌کنند.

خوراک و سوخت مجتمع‌های پتروشیمی

عمده خوراکهای مورد استفاده در صنعت پتروشیمی شامل دو دسته خوراک گازی و مایع (نفتا، نفت سفید، پالتفرمیت و مایعات و میعانات گازی) است که از پالایشگاه‌های نفتی و منابع گازی کشور تأمین می‌شود.

به طور متوسط حددود ۵۵ درصد (به لحاظ وزنی) از خوراک مصرفی در صنعت پتروشیمی کشدور را خوراک‌های مایع به خود اختصاص داده‌اند. خوراک فرآورده‌های نفتی (نفتا، نفت سفید و پالاتفرمیت) به عنوان جزیی از خوراک‌های مایع، به طور متوسط حدود ۱۳ درصد از کل خوراک مصرفی در صنعت پتروشیمی کشور است.

اتان و میعانات گازی

این دسته از خوراک‌ها براساس قراردادهای فی‌مابین مجتمع‌ها و براساس آنالیز خوراک دریافتی و نرخ فوب خلیج فارس، محاسبه و توسط شرکت‌ها پرداخت شده است.

تفاوت خوراک مایع و گازی در پتروشیمی‌ها

از مهمترین ویژگی مجتمع‌های پتروشیمی با خوراک مایع، تأثیرگذاری این واحدها در شکلگیری زنجیره ارزش در این صنعت است. محصولات اوره، آمونیاک و متانول از عمده‌ترین محصوالت تولیدی در صنعت پتروشیمی با خوراک گاز محسوب می‌‌شود. در حال حاضر بیش از ۱۲ درصد متانول تولیدی کشور صادر می‌شود و بخشی از محصولات اوره و آمونیاک در بخش کشاورزی مصرف و مازاد آن صادر می‌شود. در حالیکه محصولات مجتمع‌های پتروشیمی که از خوراک مایع استفاده می‌کنند سهم بیشتری در توسعه‌ی صنایع پایین دستی کشور دارند و محصولاتی با کیفیت بالاتر و در برخی موارد محصولات منحصر به فرد در ایران تولید می‌کنند.

در ایران این اعتقاد وجود دارد که خوراک گازی بسیار ارزانتر از خوراک مایع عرضه می‌شود و پتروشیمی‌هایی که از خوراک گازی استفاده می‌کنند، سوددهی بیشتری دارند و سرمایه‌گذاران، جذابیت بیشتری در پتروشیمی‌های خوراک گازی می‌بینند و همین امر، پتروشیمی‌های ایران را دچار عدم توازن کرده است. برای نمونه هزینه تولید اتیلن با خوراک گاز، ۴۰ درصد کمتر از روشهای دیگر است. از این رو امروزه توسعه‌ی صنایع پتروشیمی بر پایه‌ی خوراک  گاز طبیعی مورد توجه قرار گرفته است.

براین اساس، بسیاری از مجتمع‌های پتروشیمی در ایران از خوراک گاز استفاده می‌کنند و تنها مجتمع‌های بندرامام، نوری، بوعلی سینا، بیستون، شازند، اصفهان و تبریز از خوراک مایع استفاده می‌کنند. البته دو مجتمع پتروشیمی جم و امیرکبیر نیز بخشی از خوراک خود را از خوراک مایع تأمین می‌کنند.