به گزارش مسیر انرژی و به نقل از هفته‌نامه بررسی تحولات بین‌المللی انرژی و تغییر اقلیم مدیریت کل امور اوپک و روابط با مجامع انرژی، بر اساس تازه‌ترین ارزیابی آژانس بین‌المللی انرژی، در سال ۲۰۲۳ با وجود وعده‌های داده شده، تولیدکنندگان سوخت‌های فسیلی به انتشار متان ادامه داده‌اند و سطح انتشار متان بخش انرژی (نفت، گاز و زغال‌سنگ و بیوانرژی) با ۳ میلیون تن افزایش به ۱۲۸ میلیون تن رسید.
با این حال، اکنون تحلیلگران بر این باورند که این موج سرانجام ممکن است تغییر کند. اعمال مقررات قوی‌تر در کشورهای اصلی تولیدکننده و مصرف‌کننده سوخت‌های فسیلی، همراه با نظارت و شفافیت بهتر نشتی‌های متان، موجب خوش‌بینی آنها شده است.
کریستوف مک‌گلید، رئیس واحد عرضه انرژی آژانس بین‌المللی انرژی گفت: در حالی که انتشارات هنوز بسیار بالاست، سال ۲۰۲۴ نقطه عطفی برای اقدام و شفافیت در مورد انتشار متان خواهد بود.
متان یکی از عوامل اصلی گرمایش جهانی است که ۳۰ درصد در افزایش دمای جهان نسبت به دوران پیش از صنعتی‌شدن نقش دارد، اگرچه گاز متان مدت‌زمان بسیار کمتری نسبت به دی‌اکسیدکربن در جو زمین باقی می‌ماند، اما در یک افق زمانی ۲۰ساله، از نظر ظرفیت گرمایشی ۸۴ برابر قوی‌تر از دی‌اکسیدکربن است.
به گفته تحلیلگران، بخش انرژی پس از بخش کشاورزی دومین منبع بزرگ انتشار متان مرتبط با فعالیت‌های انسانی است و بیشترین ظرفیت کاهش را دارد.
مک‌گلید با اشاره به بلندپروازانه‌ترین هدف دمایی موافقت‌نامه پاریس گفت: اگر نتوانیم پیشرفت واقعی در کاهش متان داشته باشیم، محدودکردن گرمایش به ۱.۵ درجه سانتیگراد غیرممکن خواهد بود.
آژانس بین‌المللی انرژی برآورد می‌کند صنعت سوخت‌های فسیلی باید تا سال ۲۰۳۰ انتشار متان خود را ۷۵ درصد کاهش دهد تا جهان در سال ۲۰۵۰ به خالص انتشار صفر گازهای گلخانه‌ای برسد.
اوج‌گیری انتشار متان از سوخت‌های فسیلی در سال ۲۰۲۳
در سال ۲۰۲۳ انتشار متان از سوخت‌های فسیلی نزدیک به بالاترین حد خود باقی ماند که اولین‌بار در سال ۲۰۱۹ به آن دست‌یافته بود. طبق اعلام آژانس بین‌المللی انرژی انتشار متان از سوخت‌های فسیلی با افزایش کمی (۲.۵ درصد) نسبت به سال ۲۰۲۲ به سطح ۱۲۰ میلیون تن افزایش یافت.
طبق این گزارش سهم نفت، گاز و زغال‌سنگ در انتشار جهانی متان در سال ۲۰۲۳ به ترتیب، ۳۸.۳، ۲۲.۶ و ۳۱.۲ درصد بوده است، مقدار انتشار متان از بخش بیوانرژی در سال ۲۰۲۳ نظیر پارسال از آن در حدود ۱۰ میلیون تن بوده است.
همانند سال‌های گذشته، ایالات متحده و چین به ترتیب بزرگترین تولیدکنندگان گاز متان از عملیات نفت و گاز و بخش زغال‌سنگ در سال ۲۰۲۳ هستند.
در بخش عملیات نفت و گاز بعد از آمریکا با ۱۳.۳ میلیون تن، کشورهای روسیه با ۱۱.۲ میلیون تن، ایران با ۶ میلیون تن و ترکمنستان با ۵.۲ میلیون تن بیشترین انتشار متان را در سال ۲۰۲۳ داشته‌اند.
نشتی از زیرساخت‌های قدیمی یا ضعیف و مشعل‌سوزی (سوزاندن گاز اضافی و همراه) در چاه‌های نفت و گاز، مقصر اصلی بخش انرژی برای ورود متان در جو هستند.
مهار انتشار متان از بخش سوخت‌های فسیلی نیازی به علم و فناوری پیشرفت‌های ندارد. به‌طوری‌که آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید فناوری‌ها و اقدام‌های شناخته‌شده، مانند ارتقای تجهیزات و به‌کارگیری شیوه‌های کارآمدتر، می‌تواند بخش عمده متان تولیدی از سوخت‌های فسیلی را به روشی سریع و ارزان کاهش دهد.
طی سال ۲۰۲۳ تولیدکنندگان می‌توانستند بدون هیچ هزینه خالصی از حدود نیمی از انتشار متان جلوگیری کنند. در واقع هزینه‌های اقدام‌های تولیدکنندگان در این زمینه می‌توانستند با درآمدهای حاصل از فروش گاز اضافی جذب شده، جبران شود.
اگر این چنین معامله برد – بردی وجود دارد، این سؤال پیش می‌آید که چرا تولیدکنندگان سوخت‌های فسیلی پا پیش نمی‌گذارند. در گزارش آژانس بین‌المللی انرژی، نبود آگاهی از مقدار و حجم نشتی‌ها و بازگشت طولانی‌تر سرمایه‌گذاری برای رفع نشتی‌ها به‌عنوان شرایط کاهش مشارکت شرکت‌های سوخت فسیلی ذکر شده است.
بیش از ۱۵۰ کشور تعهد متان را که برای نخستین بار در حاشیه نشست تغییرات اقلیمی کاپ ۲۶ در گلاسکو اعلام شد، توافق کردند حداقل ۳۰ درصد انتشار جهانی متان را نسبت به سطح سال ۲۰۲۰ تا پایان این دهه، کاهش دهند.
کاپ ۲۸ در سال گذشته میلادی در دبی وعده‌های جدیدی را از جمله در حوزه متان به همراه داشت. در چارچوب گزارش ارزیابی جهانی پیشرفت اهداف موافقت‌نامه پاریس از کشورها خواسته شده از طریق برنامه‌های ملی انتشار متان را به مقدار قابل‌توجهی کاهش دهند. در همین حال، بیش از ۵۰ شرکت نفت و گاز در حاشیه کاپ ۲۸ متعهد شدند که تلاش‌های کاهش انتشار متان را تسریع کنند.
اما حامیان اقلیم این تعهدها را کافی نمی‌دانند و معتقدند دولت‌ها باید اقدامی انجام دهد تا صنعت را مجبور کند که در راستای کاهش انتشار متان اقدام کنند.
هم‌اکنون، مقررات تازه‌ای ازسوی برخی دولت‌ها در حال تدوین است و برخی تاکنون به تصویب رسیده است. کارشناسان امیدوارند با اجرایی‌شدن این مقررات سرانجام همه موارد در مسیر درست خود پیش برود.
در دسامبر، ۲۰۲۳ ایالات متحده قوانینی تازه را باهدف توقف انتشار متان در صنعت نفت و گاز ایالات متحده نهایی کرد. این مقررات شامل اقدام‌هایی برای حذف مشعل‌سوزی معمول و وادارکردن تولیدکنندگان به نظارت دقیق‌تر بر نشت متان از تجهیزات است. کانادا نیز پیشنهاد جدیدی را برای تقویت استانداردهای کاهش متان اعلام کرده است.
اتحادیه اروپا در پایان سال گذشته میلادی با قانون جدیدی موافقت کرد که شرکت‌ها را ملزم می‌کند تا انتشار متان را گزارش کنند، نشتی‌های متان را کنترل کرده و رفع کنند و مشعل‌سوزی را محدود کنند. مهم‌تر از همه، این قوانین در مورد واردات نفت، گاز و زغال‌سنگ به منطقه اتحادیه اروپا نیز اعمال خواهد شد و در واقع تولیدکنندگان خارج از این منطقه را مجبور به بهبود استانداردهای خود می‌کند.
در کنار تحولات سیاستی، توانایی ردیابی انتشار متان در سطح جهانی به طور مداوم در حال بهبود است. عمده پیشرفت‌ها مربوط به توسعه فناوری‌های رصد ماهواره‌ای است. انتظار می‌رود پیشرفت‌ها در این حوزه در سال ۲۰۲۴ ادامه یابد.
به‌عنوان نمونه ماهواره MethaneSAT، ماهواره جدیدی که توسط صندوق دفاع محیط زیستی ساخته شده است، در اوایل ماه مارس ۲۰۲۴ به فضا پرتاب شد. این ماهواره به‌زودی امکان دسترسی رایگان و تقریباً در زمان واقعی به داده‌های انتشار متان از مناطق وسیعی از کره زمین را که تاکنون رصد نمی‌شد، فراهم می‌کند.
