به گزارش مسیر انرژی، ناترازی گاز زمانی رخ می دهد که تعادل بین عرضه و تقاضای گاز بر هم بخورد. این یعنی یا تولید بیشتر از مصرف و یا مصرف بیشتر از تولید است. این ناترازی میتواند ناشی از عوامل مختلفی مانند تغییرات در میزان مصرف، مشکلات در تولید، یا حتی تغییرات سیاسی و جغرافیایی باشد.
این موضوع میتواند تاثیرات گسترده‌ای مانند افزایش قیمت ها و تورم، بحران های انرژی مانند قطعی برق، آسیب به اقتصاد های وابسته و مشکلات اجتماعی در نتیجه‌ی نارضایتی مردم و اعتراضات در پی داشته باشد.
این مسائل به ویژه در فصل‌های سرد سال بیشتر نمایان می‌شوند و بسیار مهم است که کشورها راهکارهایی برای مدیریت این ناترازی داشته باشند.
ناترازی گاز به طور مستقیم با عملکرد پتروشیمی ها ارتباط و تاثیرات جدی بر پتروشیمی‌ها دارد.
کمبود گاز میتواند باعث کاهش تولید محصولات پتروشیمی و تاخیر در اجرای پروژه‌های جدید شود چون گاز به عنوان ماده اولیه و همچنین سوخت مورد نیاز این صنایع استفاده میشود.
افزایش قیمت گاز میتواند هزینه تولید را بالا ببرد که نهایتا قیمت نهایی محصولات پتروشیمی هم بالاتر از حد معمول اعلام می شود. این افزایش قیمت موجب میشود شرکت های پتروشیمی توان رقابتی خود در بازار های بین المللی را از دست دهند
همچنین ناترازی گاز میتواند موجب شود که کشورها به افزایش واردات گاز روی بیاورند که این مسئله میتواند به وابستگی بیشتر به کشورهای دیگر منجر شود.
یکی از نکات جالب در این زمینه، تأثیر ناترازی بر سرمایه‌گذاری و فناوری‌های جدید است. بحران‌های انرژی غالباً دولت‌ها و شرکت‌ها را به سمت نوآوری‌های تازه سوق می‌دهند. نوآوری هایی مانند بهبود ذخیره‌سازی گاز، توسعه منابع تجدیدپذیر، و افزایش کارایی مصرف انرژیاز جمله این موارد هستند.
چیزی که چشم‌گیرتر است، راهکارهایی است که کشورهای مختلف در پیش می‌گیرند تا با این ناترازی مقابله کنند. بعضی به انرژی‌های خورشیدی و بادی روی می‌آورند، در حالی که برخی دیگر به توسعه زیرساخت‌های گاز توجه می‌کنند.
وضعیت این ناترازی در ایران چگونه است؟
ناترازی گاز در ایران به عنوان یکی از چالش‌های مهم بخش انرژی کشور شناخته میشود چرا که ناترازی گاز به دلیل افزایش مصرف و عدم تناسب آن با ظرفیت‌های تولید و زیرساختی، به یک چالش جدی تبدیل شده است. چندی پیش مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران اظهار کرد که کشور با ناترازی روزانه حدود ۲۶۰ میلیون مترمکعب گاز روبه‌روست. این وضعیت به‌ویژه در فصل زمستان و با افزایش مصرف خانگی و صنعتی، به یک مسئله بحرانی تبدیل میشود.
اسفند ماه سال گذشته بود که دبیرکل انجمن صنفی کارفرمایی صنعت پتروشیمی ایران گفت: «به علت برودت هوا پتروشیمی‌ها کاملاً دچار محدودیت شدند و گاز اکثر پتروشیمی‌هایی که از گاز متان استفاده می‌کنند قطع هستند. در سال گذشته محدودیت‌ها و قطعی گاز ۷۰۰ میلیون دلار عدم النفع برایمان به دنبال داشت. »
سال گذشته دومینوی قطع گاز پتروشیمی‌ها با لردگان آغاز و پس از آن به مسجد سلیمان و زاگرس و خراسان و ... رسید. البته که این قطع شدن گاز مختص به سال ۱۴۰۲ نبود و سال ۱۴۰۱ وضعیت از این هم وخیم تر و سخت تر بود. به عنوان مثال در سال ۱۴۰۱ پتروشیمی کیمیای پارس خاورمیانه ۷۲ روز با قطع گاز مواجه و عملا دندان بر جگر نهاد تا شرایط بهتر شود اما با برودت هوا در سال ۱۴۰۲ در حرکتی بسیار تعجب آور، نخستین شرکتی که اولتیماتوم قطع گاز برای آن صادر شده، همین پتروشیمی بود.
مصطفی نخعی سخنگوی کمیسیون انرژی مجلس شورای اسلامی ۲۰ آذر ۱۴۰۲ از افزایش ۵۰ میلیون مترمکعبی تولید گاز از ابتدای دولت سیزدهم تا همان تاریخ خبر داد و با این حال برای ۱۹۴ میلیون مترمکعب ناترازی گاز اخطار داده بود. این رقم از سال گذشته افزایش یافته و آخرین اخبار در این رابطه از ناترازی روزانه حدود ۲۶۰ میلیون مترمکعب گاز خبر میدهد.
سرمایه‌گذاری ناکافی در پروژه‌های توسعه میادین گازی و همچنین نوسازی زیرساخت‌های تولید، انتقال و ذخیره‌سازی باعث کاهش توانایی تولید پایدار و پاسخگویی به تقاضا شده است. همچنین بسیاری از صنایع و خانوارها از تجهیزات قدیمی و کم‌بازده استفاده می‌کنند که منجر به مصرف بیش از حد گاز میشود. که شاید یکی از دلایل افزایش این ناترازی طی یک سال باشد.
چاره چیست؟
توسعه میادین گازی جدید و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین استخراج میتواند به افزایش تولید و کاهش ناترازی کمک کند. همچنین، افزایش ظرفیت ذخیره‌سازی گاز برای مدیریت مصرف در فصل‌های پیک ضروری است.
باید به مصرف کنندگان برای بهینه سازی مصرف آموزش های لازم را داد.
در نتیجه میتوان با افزایش تولید، بهینه‌سازی مصرف و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها، از شدت این ناترازی کاست و به ثبات در تأمین گاز کشور دست یافت. همکاری همه‌جانبه دولت، بخش خصوصی و مصرف‌کنندگان در این مسیر ضروری است.
