به گزارش مسیر انرژی و به نقل از هفته‌نامه بررسی تحولات بین‌المللی انرژی و تغییر اقلیم مدیریت کل امور اوپک و روابط با مجامع انرژی، مؤسسه معروف آمریکایی «راپیدان انرژی» از جمله مؤسسه‌هایی است که سناریوهای انرژی آژانس را زیر سؤال برده است، چنانچه رابرت مک‌نالی، رئیس گروه تحقیقاتی و تحلیلی راپیدان مستقر در واشنگتن می‌گوید: آژانس بین‌المللی انرژی از مأموریت خود به‌عنوان یک ناظر امنیت انرژی دور شده است. دیگر نمی‌توان به پیش‌بینی‌های انرژی بلندمدت آن اعتماد کرد.
مک‌نالی که مشاور انرژی رئیس‌جمهور سابق جورج دبلیو بوش بود، به‌تازگی استدلال خود را در این زمینه در بخش دیدگاه‌های روزنامه وال‌استریت ژورنال بیان کرد. انتقاد اصلی وی به کانون اصلی کار آژانس بین‌المللی انرژی یعنی مدل‌سازی انرژی وارد می‌شود.
دیدگاه وی این است که آژانس بین‌المللی انرژی تسلیم سیاست‌زدگی شده و در برابر سانسورچیان سبز متعصب تسلیم شده است. وی معتقد است آژانس با پیش‌بینی اینکه تقاضای سوخت فسیلی به‌زودی به اوج خود خواهد رسید، سبب سرمایه‌گذاری ناکافی در نفت و گاز شد و مخاطرات قابل‌توجهی برای سیستم انرژی جهان ایجاد کرد و در واقع، با انجام این کار، مأموریت حیاتی امنیتی خود را نادیده گرفت.
این نخستین بار نیست که آژانس بین‌المللی انرژی که امسال پنجاهمین سالروز تأسیس خود را جشن می‌گیرد، با انتقاد روبه‌رو می‌شود، در ۲۷ نوامبر ۲۰۲۳ دبیرخانه اوپک در بیانیه‌ای به آژانس اعتراض کرد که در گزارش خود با عنوان «صنعت نفت و گاز در گذار خالص صفر» اعلام کرد صنعت نفت و گاز با لحظه حقیقت روبه‌روست و باید بین دامن زدن به بحران اقلیمی یا پذیرش تغییر به سمت انرژی پاک، در مقابل سناریوی هنجاری پیشنهادی آژانس بین‌المللی انرژی یکی را انتخاب کند.
آژانس بین‌المللی انرژی که برای تضمین دسترسی کشورهای ثروتمند به سوخت‌های فسیلی ایجاد شده، اکنون راهی برای حفظ نفوذ خود در تجارت انرژی و تغییرات اقلیمی در حال تغییر یافته است.
در طول سال آژانس بین‌المللی انرژی، آمار انرژی و تحولات سیاستی را از سراسر جهان از جمله از همه اقتصادهای بزرگ جمع‌آوری می‌کند. بر این اساس، سالانه چشم‌انداز انرژی جهان را منتشر می‌کند که بر اساس مدل‌هایی که از مجموعه‌ای از مفروضات استفاده می‌کنند، سه آینده احتمالی را در قالب سناریوها به تصمیم‌گیرندگان ارائه می‌دهد:
– سناریوی ۱: سناریوی سیاست‌های بیان‌شده (STEPS) یک «چشم‌انداز مبتنی بر آخرین سیاست‌های مدون» است.
– سناریوی ۲: سناریوی تعهدات اعلام‌شده (APS) فرض می‌کند که تمام اهداف ملی انرژی و اقلیمی به‌طور کامل و به‌موقع محقق میشوند.
– سناریوی ۳: خالص انتشار صفر تا سال ۲۰۵۰ سناریو (NZE) فرض می‌کند جهان موفق شده گرمایش جهانی را به ۱.۵ درجه سانتیگراد محدود کند.
لورا کوزی، مدیر بخش پایداری، فناوری و چشم‌اندازهای آژانس بین‌المللی انرژی می‌گوید سناریوی سیاست‌های اعلام‌شده، برای ما سناریوی پایه یا مرجع است. در این سناریو آنچه در قانون و در حال اجرا وجود دارد، همچنین امکانی که هر دولت در اختیار دارد و آنچه را می‌تواند انجام دهد، منعکس شده است.
دو سناریوی بعدی به‌تدریج از ادامه روند معمول دور میشوند. «سناریوی تعهدات اعلام‌شده»، فرض می‌کند اهداف اقلیمی دولت‌ها اجرا می‌شود، گرمایش جهانی در حد کمتر از ۲ درجه سانتیگراد حفظ می‌شود، اما از ۱.۵ درجه سانتیگراد عبور می‌کند. «سناریوی خالص انتشار صفر» فراتر رفته و فرض می‌کند جهان تا سال ۲۰۵۰ به هدف خالص انتشار صفر خواهد رسید، بنابراین گرمایش بلندمدت در کمتر از ۱.۵ درجه سانتیگراد حفظ می‌شود.
مک‌نالی معتقد است هیچ‌یک از سناریوهای آژانس بین‌المللی انرژی «خنثی از سیاست» نیست و در این شرایط، مقام‌ها و دولت‌های منتخب مردم نمی‌توانند مبادلات منفی، هزینه‌ها و مزایای پیشنهادهای انرژی و اقلیمی را درست ارزیابی کنند.
در گذشته، آژانس بین‌المللی انرژی «سناریوی سیاست‌های کنونی» (CPS) را تدوین می‌کرد که به‌سادگی سیاست‌هایی را که در تاریخ معینی وجود داشتند، در نظر می‌گرفت و سپس اثرات آنها را بر آینده انرژی جهان پیش‌بینی می‌کرد، اما آژانس بین‌المللی انرژی از سال ۲۰۲۰ استفاده از سناریوی سیاست‌های فعلی را متوقف کرد. مک‌نالی انتظار دارد آژانس به سناریویی شبیه آن بازگردد، اما آژانس بین‌المللی انرژی نیازی به این کار نمی‌بیند. کوزی در این زمینه می‌گوید: شما نمی‌توانید سناریویی خنثی از سیاست در نظر بگیرید. لحظه‌ای که فرض می‌کنیم کشور X اجرای سیاستی را دیگر تمدید نمی‌کند، خود یک انتخاب سیاستی صورت داده‌ایم.
آژانس دریافت که استفاده از سناریوی سیاست‌های فعلی (CPS) به نتایج بسیار دور از انتظار منجر می‌شود. برای نمونه قبل از تصویب قانون کاهش تورم توسط دولت بایدن در ایالات متحده، این کشور اعتبار (معافیت) مالیاتی برای انرژی خورشیدی و بادی در نظر می‌گرفت که به‌طور معمول قرار بود هر چند سال یک بار منقضی شود. بر این اساس در سناریوی CPS، هیچ آینده‌ای برای تداوم اعتبار مالیاتی انرژی خورشیدی و بادی در آمریکا پیش‌بینی نمی‌کرد، یا به‌عنوان پیش‌فرض در نظر نمی‌گرفت. این کار به‌معنای پیش‌بینی مصرف بیشتر زغال‌سنگ و گاز در جهان بود.
با این حال، اعتبارات مالیاتی یادشده همیشه تجدید می‌شدند و پیش‌بینی‌های آژانس بین‌المللی انرژی مورد تمسخر طرفداران انرژی پاک قرار می‌گرفت. در سناریوی سیاست‌های بیان‌شده (STEPS)، آژانس بین‌المللی انرژی تصمیم گرفت تمدید اعتبارات مالیاتی را مدنظر قرار دهد. نتیجه این سناریو، بسیار به واقعیت نزدیک‌تر و بیانگر دقیق‌تر از ادامه روند معمول بود.
به‌علاوه الگوهای آژانس بر مبنای فرض دستیابی کامل به اهداف سبز طراحی نشده است. برای نمونه سناریوی سیاست‌های بیان‌شده فرض می‌کند اگرچه اتحادیه اروپا اهداف بلندپروازانه ۲۰۳۰ را برای کارایی انرژی تعیین کرده است، با توجه به دشواری‌هایی که در اجرا نظیر عایق‌سازی ساختمان‌های قدیمی وجود دارد، بعید است اروپا به این اهداف دست یابد.
آژانس بین‌المللی انرژی امیدوار است بازتاب بهتر شرایط کنونی به هدایت تصمیم‌های سیاست‌گذاران کمک کند، البته تعداد زیادی تحلیلگر انرژی دیگر از جمله مؤسسه راپیدین انرژی مک‌نالی نیز وجود دارند که الگوهای خود را ارائه می‌دهند و با یافته‌های آژانس موافق نیستند.
