به گزارش مسیر انرژی، پرشین پاپ لاین هم به رویاها پیوست.خط لوله‌ای که زمانی قرار بود گاز ایران را به اروپا برساند، حالا با توافق اخیر ترکمنستان برای انتقال گاز طبیعی از ترکمنستان به ترکیه از طریق جمهوری آذربایجان و گرجستان به اروپا، ایران از مراودات گاز پرمنفعتی که می‌توانست اقتصاد ایران را رونق ببخشد، دور ماند.
ترکیه از مدت‌ها قبل در تلاش برای هاب گازی شدن بین آسیای میانه و اروپاست هرچند بعد از شروع جنگ روسیه و اوکراین این هدف با سرعت بیشتری دنبال شده است اما ترک‌ها بسیار علاقه دارند که نقش پلی را برای نفت و گاز بازی کنند که کشورها ناچار به عبور از آن باشند.
از پاییز ۲۰۲۲ که روسیه برای تعمیق روابط تجاری با ترکیه پیشنهاد تشکیل یک هاب گاز در خاک ترکیه را ارائه کرد تاکنون ترک‌ها بیکار ننشسته‌اند آنها علاوه بر پیگیری توافق با روسیه، پیمان‌های سیاسی- تجاری خود را با کشورهای آسیای میانه به‌خصوص مثلث ترکی یعنی آذربایجان و ترکمنستان را همزمان جلو برده‌اند.
آنطور که گزارش‌ها نشان می‌دهد ترکیه قصد دارد یک پلتفرم الکترونیکی برای هماهنگی قیمت‌ها براساس شرایط بازار جهانی و متعاقب آن تجارت گاز به مصرف‌کنندگان (عمدتا اروپایی‌ها) بدون اختلاف‌نظر سیاسی ایجاد کند تا بتواند گاز را از آسیای میانه به اروپا برساند.
اویل پرایس در گزارشی می‌نویسد: «اردوغان در موقعیت ژئوپلیتیک کاملا مهمی قرار دارد زیرا تقاضای اقتصادی اجرای چنین پروژه‌ای را برای روسیه که تحت فشار تحریم‌های غرب است، درک و آن را فرصتی برای تحکیم پیوند انرژی روسیه با گاز قزاقستان و ترکمنستان برای اجرای برنامه جاه‌طلبانه در راستای همگرایی کشورهای ترک می‌داند. به ویژه آنکارا معتقد است که پر کردن هاب گاز از منابع مختلف ضروری است. به باور کارشناسان ترک، این امر حجم بالایی از مواد خام وارداتی را ایجاد و کشور را برابر فشار‌های سیاسی در مسیر صادرات (به ویژه فروش همان گاز روسیه به اروپا) مصون می‌دارد.»
فرصت‌سوزی مثل ما، فرصت‌سازی مثل ترک‌ها
در حال حاضر ترکیه از روسیه، آذربایجان و ایران گاز دریافت می‌کند. این کشور حالا با قراردادی که با ترکمنستان بسته، به دنبال آن است که فهرست بالقوه تامین‌کنندگان را با کشورهای کلیدی حاشیه خزر مانند قزاقستان و ترکمنستان تکمیل کند. از همین‌رو هم منتظر وعده‌های پوتین برای هاب منطقه‌ای شدن گاز نمانده و به سرعت راه‌های دیگری را برای انتقال گاز از آسیای میانه به اروپا کلید زده است.
در توافق جدید که قرار است گاز ترکمنستان از طریق جمهوری آذربایجان و گرجستان به ترکیه و متعاقبا، ارسال آن به بازار اروپا، برسد، دروازه بازارهای جدید خریداران انرژی در اروپای غربی به روی این کشور گشوده شده است. بنا به گفته، آلپ‌ارسلان بایراکتار وزیر انرژی این کشور با توافقی جدید، روابط ترکیه با آذربایجان و گرجستان در بخش گاز طبیعی در حال وارد شدن به بعد جدیدی است. او گفت: این توافق شامل مفاد متعددی است. در این چارچوب، افزایش حجم گاز از منابع جمهوری آذربایجان و دریای خزر که تا سال ۲۰۳۰ به ترکیه می‌رسد را در نظر گرفتیم و بخشی از این گاز از طریق ترکیه به اروپا منتقل می‌شود.
براساس گزارش حریت دیلی نیوز، میکائیل جباروف، وزیر اقتصاد جمهوری آذربایجان هم گفت: جنبه مهم و بدیع این توافق این است که توافقی در زمینه انتقال گاز طبیعی ترکمنستان به ترکیه از طریق جمهوری آذربایجان و گرجستان، حاصل شده است.خط لوله گاز طبیعی ترکیه- نخجوان که از استان مرزی ایغدیر ترکیه تا منطقه آذربایجان امتداد دارد، یکی از جدیدترین نمونه‌های همکاری انرژی گسترده‌تر بین آنکارا و باکو است.
وزیر انرژی ترکیه گفت: در زمستان امسال، گاز طبیعی نخجوان، از طریق ترکیه ارسال خواهد شد و ما قصد داریم این خط لوله را هر‌چه سریع‌تر راه‌اندازی کنیم.
ترکمنستان سه مزیت مهم برای ترکیه دارد؛ نخست دستیابی هفت‌درصد گاز جهان، دوم تقویت نفوذ انرژی خود بر بازار گاز اتحادیه اروپا و سوم ایجاد منافع متقابل برای همگرایی کشورهای ترک و تضمین دسترسی سیستماتیک ترکیه به بازار آسیای مرکزی.
براساس آمارشرکت بریتیس پترولیوم، ترکمنستان یک‌سوم گاز تولیدی خود را به چین ارسال می‌کند و بقیه آن مصرف داخلی دارد و به روسیه تحویل داده می‌شود. ذخایر گازی ترکمنستان تقریبا یک‌سوم روسیه است و تا پایان سال ۲۰۲۰ میلادی ۶/۱۳میلیارد مترمکعب بوده است.
به این ترتیب درمیان بی‌عملی و رخوتی که در سیاست‌های انرژی ایران حاکم شده است، ترکیه در حال تبدیل شدن به یک قطب انرژی واقعی برای اروپا است که از طریق آن گاز و محصولات نفتی به بازار اروپا عرضه می‌شود.
خط لوله پرشین در بن‌بست
خط لوله «پرشین پایپ لاین» که در سال ۲۰۰۸ پیشنهاد شد و به منظور تامین گاز از میادین گازی ایران به خریداران اروپایی بود، همیشه از نظر اقتصادی مقرون به‌صرفه‌ترین گزینه برای تامین انرژی اروپایی‌ها بوده است اما به دلیل موانع سیاسی و ژئوپلیتیک در این مسیر، حالا با این قرارداد اخیر ترکیه به طرح‌های بایگانی شده پیوسته است.
موقعیت سرزمینی ایران و مسیر کوتاه و اقتصادی که می‌توانست گاز ایران و قطر را از پارس جنوبی و از مسیر ترکیه به اروپا برساند به دلیل تحریم‌های ایران متوقف شد. هرچند قطر با تکنولوژی ال ان جی، خود را به جایگاه دوم این صنعت در دنیا رسانده اما گاز ایران نه فقط امکان صادرات محدودی دارد بلکه همان صادرات هم با مشکلات بسیار روبه‌رو است.
میرقاسم مومنی کارشناس انرژی درباره اینکه آیا ایران در شرایط کنونی می‌تواند از ارسال گاز به ترکیه و صادرات به اروپا توسط ترک‌ها منتفع شود به ایلنا می‌گوید: ما مزیتی در این حوزه نداریم، مجبوریم گاز را با قیمت پایین در اختیار ترکیه قرار دهیم و سیاست‌گذاری هم در دست ترک‌ها خواهد بود، مشتری نهایی را نیز ترکیه تعیین می‌کند و ما نمی‌توانیم حقی در این رابطه داشته باشیم. درواقع اجرای آن می‌تواند ما را در محدوده تحریمی جدید قرار دهد و حتی اختیارات را نیز از ما می‌گیرد اما در عین حال اگر هم بخواهیم این پروژه را اجرا کنیم موضوع این است که ما هنوز نتوانسته‌ایم از ذخایر گازی کشور خودمان به درستی استخراج کنیم و گازی برای صادرات نداریم.
اکنون برای مصرف داخل مشکل داریم و از ترکمنستان سوآپ می‌کنیم چه برسد به اینکه بخواهیم مقصد جدید برای مصرف تعریف کنیم.
از آن سو، حمیدرضا عراقی مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز ایران گفته است برای صادرات گاز به اروپا نیازمند شروطی هستیم که اگر محقق شود، می‌توانیم بازارهای اروپا را به دست آوریم. در حال حاضر ایران امکان صادرات گاز را ندارد و با توجه به شرایط کنونی، گاز ایران نمی‌تواند جایگزین روسیه شود اما اگر در درازمدت صرفه‌جویی صورت بگیرد و توسعه مخازن انجام شود، ایران می‌تواند از فرصت‌ها استفاده کند و این مساله تنها منوط به شرایط کنونی نمی‌شود و درصورت فراهم شدن شرایط، کلا می‌تواند از مزایای توسعه صادرات بهره ببرد.
به گفته او، باید روی این مساله فکر شود و اگر با روش فعلی پیش برویم، امکان صادرات گاز به اروپا وجود نخواهد داشت، در شرایط کنونی طبق اعلام مسوولان صنعت گاز به ۱۵۰میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم. اگر سیاستگذاری‌ها به درستی انجام شود، می‌توانیم تا ۲۰۰میلیارد مترمکعب در سال صادرات گاز به اروپا داشته باشیم.
هرچند شرایط سیاسی، گاز ایران را در تنگنای صادرات قرار داده اما دولت سیزدهم هم هیچ تلاشی برای صادرات نمی‌کند.
مجید چگنی مدیرعامل شرکت گاز همین چند روز پیش با اشاره به آخرین وضعیت و برنامه صنعت گاز برای صادرات به اروپا، گفت که «در حال حاضر برنامه‌ای در این رابطه در دست اجرا نیست.» این یعنی آنکه اگر برنامه‌ای هم از قبل بوده، حالا به بن‌بست خورده است.
